Editörlerden - Ekonomik dalgalanmalar Kuru Meyve Pazarını Belirsizlik İçine Sokar mı?

Türk lirasının ABD doları karşısındaki dalgalanmaları Türk kuru meyve sektörü üzerinde riskler oluşturuyor.

Türk lirasının ABD doları karşısındaki dalgalanmaları Türk kuru meyve sektörü üzerinde riskler oluşturuyor. Dalgalanmaların tam da kuru meyve sektörünün en hareketli dönemine gelmiş olması yurt dışı bağlantısı yapmaya çalışan firmaların bağlantı fiyatlarını belirlerken hangi döviz kurunu kullanacağını bilememesi belirsizliğini de beraberinde getiriyor.

Türk Lirasının Dolar karşısında değeri son 12 aylık dönemde % 40 oranında azalmış durumda. Ancak yurt dışı başta olmak üzere pek çok otorite bunun geçici bir durum olduğu üzerinde durmakta.

Türk Lirasının bu düşüşü özellikle İngiltere başta olmak üzere tüm yurt dışı alıcılar için mükemmel bir fırsat olarak görünmekte ve Türkiye’deki firmalara satış baskısı yapmaya çalışmaktalardır. Bunun; satışlara ciddi değişikliklere neden olması beklenmekte. 

Özellikle kuru üzüm (raisins – sultanas – Thompson ) ve kuru incir ( dry fig ) sezonunda yaşanan değişken hava koşulları nedeni ile 2018-2019 sezonu rekoltesi kuru incir ve kuru üzümlerde sıkıntılar meydana geldi. Hava sıcaklıklarının ani yükselip düşmesi, yağış sezonundaki değişiklikler, meyvelerin olgunlaşma ve kurutma dönemlerinde olan ani yağışlar, nemli bir havanın hüküm sürmesi, kurutma dönemlerinde olması beklenen rüzgarların istendiği oranda olmaması, bir de bütün bu etmenlerin ürünlerin yetişme bölgesindeki nemi arttırması ve mantari hastalıkların artması ile ürünlerde kalitenin ciddi derecede etkilenmesine neden oldu.

2018 Kuru üzüm rekolte tahmini Tarım ve Orman Bakanı Sayın Bekir PAKDEMİRLİ tarafından 261.000 ton, 2018 Kuru incir rekolte tahmini İzmir Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Üyesi Sayın Özhan ŞEN tarafından 80.000 ton, olarak açıklandı. Bu rakamlar açıklandıktan sonra bile iklimsel dengesizliklerin devam etmesi nedeni ile, bu açıklanan rakamlar üzerinde ciddi kalite kayıplarına neden olabileceği tahmin edilmekte.

Bu yıl kuru üzümlerde meydana gelen kalite kayıplarının da etkisi ile bandırmasız olarak yapılan ve Naturel (Thompson) tabir edilen kuru üzüm miktarında ciddi bir artış gözlenmekte. Dolayısı ile bu da alışılageldik Türk tipi kuru üzüm miktarında bir azalmaya neden oldu. Geçtiğimiz yıllarda bölgede 20-30 bin ton civarında bir natürel üzüm yapılırken bu yıl bu rakamın çok daha fazla olması beklenmekte.

Çin ve İran’da bu yıl kuru üzüm miktarının iyi olması beklenmesine rağmen ABD’nin İran yaptırımları ve Çin ile arasındaki farklı tutumlar nedeni ile bu ülkelerle özellikle AB ülkelerinin bir alış verişe girmesi zora girebilir. Türk kuru üzümünün önünü son yıllarda kesen İran kuru üzümünün bu yıl eski gücünde olmayacağı ve Çin kuru üzümünün de istenilen kalitede olmaması ile Türk kuru üzümüne talebin daha özel olacağı anlamı çıkarılabilir.

İran’daki kuru üzüm ihracatı, Orta Doğu dışında, ABD’nin yaptırımları nedeniyle önümüzdeki yıl büyük zorluklarla karşı karşıya kalacak. ABD’nin, İran'la iş yapan bankalara ve şirketlere baskı yapmayı planlaması,  İran'dan gelen üzümlerin Avrupa alıcılarının, bu ticaret ve yaptırım sorunları nedeniyle muhtemelen bu yıl Türkiye, Afganistan, Özbekistan, ABD, Şili ve Güney Afrika'ya dönmesi bekleniyor.

Sterlinin Dolar karşısında değer kaybetmesi ve İngiltere ile Avrupa arasındaki Brexit müzakereleri konusundaki belirsizliğin sürmesi de kuru üzüm ve kuru incir sektörünü etkileyecek önemli etmenler arasında.

Bu arada bu yıl ABD Kaliforniya kuru üzümlerinin de sağlıklı olmasına karşın Türkiye’de olduğu gibi hasat ve kurutma zamanına denk gelebilecek yağmurların üzümleri ciddi derecede etkileyeceği fikri de akıllardan çıkmıyor. 

Yakın bir geçmişte ABD kuru üzüm fiyatları önemli bir miktarda arttı. California kuru üzüm tedarikçileri, hem yerli hem de uluslararası müşteriler için tedarik sürekliliğini devam ettirmekte kararlılar. Geçen yıl Kaliforniya'da hayal kırıklığı yaratan kuru üzüm mahsulünden sonra, önemli ithalatçılar Türkiye, Şili ve Güney Afrika’dan ürün temin etti. California’lı işlemciler çok istememelerine rağmen, yurt içi müşterinin ihtiyaçlarını karşılamak için Şili’den bile kuru üzüm ithal etti. ABD'ye yapılan Şili kuru üzüm ihracatı, USDA verilerine göre bu yılın Ocak-Mayıs ayları itibariyle % 54 artış gösterdi. 

Kurlardaki aşırı dalgalanma ve tabi ki Türk Lirasındaki genel belirsizlik nedeniyle Türk tedarikçisinin büyük forward sözleşmeleri sunmakta çok isteksiz olması da olası sorunlar arasında yerini almakta.

Kuru incirde de rekolte tahmin rakamı geçen yılın üstünde gözükmesine rağmen ciddi kalite sorunları sektörü derinden etkileyeceğe benziyor.

Türk incirleri ciddi bir yağmur gördü.  İncirlerin önemli bir kısmının ekşi, açık ağızlı veya çatlamış olabileceğini tahmin edilmekte. Bu sorunlar satış tonajlarını etkileyebilir. Türk kuru incirini hareketli bir fiyat dönemi bekliyor gibi gözüküyor. Son yağışlarla birlikte Türk kuru inciri için bağlantı yapmayı düşünen yabancı firmalar önlerini daha iyi görmek isteyeceklerdir.

Bütün bu etmenlere rağmen; özellikle son yıllarda başta Türk Üreticisinin de çok daha bilinçlenmesiyle hem Tarım ve Orman Bakanlığının hem İzmir Ticaret Borsasının hem Ege İhracatçı Birliklerinin ve diğer bölge kurumlarının da çabaları ve ve tabiki de kuru üzüm ve kuru incir işleme tesislerinin kalitesinin çok artması ile Türk kuru üzümü ve kuru inciri ciddi bir kalite artışı yakaladı. 

Bu kalite, tüm dünyanın gözünü ülkemize çevirmesine neden olmakta.