Endüstriyel Tarımdan Çeşitlendirilmiş Agroekolojik Sistemlere Geçiş

Yazar: Mesut Yüce YILDIZ

 

Endüstriyel üretim ve tüketimin yarattığı olumsuzluklar günümüzde artık tartışılma durumunu bir nebze olsun aÅŸmış; bu tarz üretim ve tüketim tarzının yarattığı ekolojik kaygılar, saÄŸlıklı ve güvenilir gıda tüketim isteÄŸi, ekonomik girdi miktarlarını yüksek olması, vb. konular daha görünür bir hale gelmiÅŸtir. Tüketim alanında saÄŸlıklı gıdaya ulaÅŸmaya duyulan talep, üretim alanında deÄŸiÅŸimlere yol açmıştır. Salt tüketimin etkisinden deÄŸil, aynı zamanda üreticilerin endüstriyel üretim tarzına ait kimyasal gübreleme, ilaçlama gibi ekonomik girdi maliyetlerini karşılayamaması da bu dönüÅŸümün gerçekleÅŸmesinde rol oynamıştır. Endüstriyel tarımın baÅŸarısızlığı daha belirgin bir hale gelirken, hâkim olduÄŸu tarımsal hegemonyayı incelemekte fayda vardır.

2016 yılında IPES FOOD kapsamında (International Panel of Experts on Sustainable Food Systems/Uluslararası Sürdürülebilir Gıda Sistemleri Uzmanları Paneli) endüstriyel tarımın hegemonyasının oluÅŸmasında rol oynayan faktörleri inceleyen uzmanlar tarafından bir panel grubu oluÅŸturuldu ve panelin sonunda bir rapor yayınlandı. Bu yazıya deÄŸinmeden önce IPES FOOD hakkında bilgi vermekte yarar var. Uluslararası Sürdürülebilir Gıda Sistemleri Uzmanları Paneli (IPES-Food) aslında çok yeni, sadece 2015 yılında bu yana devam eden, dünya çapında gıda sistemlerinin nasıl yenilenebileceÄŸi üzerine gıda politikası tartışmaları yürüten, farklı disiplinlerden uzmanları bir araya getiren bir oluÅŸum. Panel, bütünleÅŸmiÅŸ gıda sistemleri aracılığıyla saÄŸlık, beslenme, kırsal geçim kaynaklı güvensizlik ve çevresel bozulma gibi konularla baÄŸlantılı olarak güç dengesizliklerinin, siyasi kilitlenmelerin oluÅŸturduÄŸu sistem düzeyinde deÄŸiÅŸim için ortaya çıkan potansiyel unsurlara odaklanmaktadır.

2016 yılında yayınlan rapor, endüstriyel tarımdan agroekolojik tarım sistemlerine geçiÅŸ baÅŸlığı altında yayınlanmıştır. Bu raporda endüstriyel tarımın hegemonyasını oluÅŸturan kilit unsurlar incelenmiÅŸtir. Bunlar ucuz gıda beklentisi, ticari uyum, izlek bağımlılığı, baÅŸarının ölçüsü, kısa vadeli düÅŸünme, farklılaÅŸan düÅŸünme ve dünyayı besleme söylemidir.

 

 

 

Rapora göre endüstriyel tarımın tarihsel geliÅŸim sürecinde devamlılığını saÄŸlayan yukarıda sayılan kilit unsurlar birbirine baÄŸlı bir bütünü meydana getirmektedir. Endüstriyel tarımın tarihsel süreçte geliÅŸimi sürekli büyümeyi gerektiren bir yapıdadır. Bu büyüme, yüksek verim ve kâr oranına dayalı, az emek gücü kullanıp emek maliyetlerinin maksimize eden ancak iyi bir tarımsal mekanizasyon ile enerji (fosil yakıt vs.) maliyetlerini minimuma indiren, sürekli yatırım yapmayı gerektiren ve nihai olarak büyük ölçekli tarımı destekleyen bir yapıdadır. Tarımsal teÅŸvikler, perakende ve gıda sektörü, tohum ve fikri mülkiyet yasaları, uluslararası ticaret anlaÅŸmaları, kısacası tarımın üretimden tüketime bütün yapısı büyük ölçekli tarımı destekleyici bir yönde ÅŸekillenmiÅŸtir. Büyük ölçekli tarıma uyarlanmış, birbirine kenetlenmiÅŸ pazar ve siyasi teÅŸviklerden oluÅŸan böyle bir aÄŸ, endüstriyel üretim ÅŸekillerine fiilen destek saÄŸlamaktadır.

Endüstriyel tarımın varlığını devam ettiren bu kilit unsurların kendi içinden deÄŸiÅŸimi, farklılaÅŸan bir tarım sisteminin kurulması ile mümkündür. Raporda bu deÄŸiÅŸimin yapılmasına ait öneriler geliÅŸtirilmiÅŸtir (Tablo.2).

 

Kilit unsurların deÄŸiÅŸimi mevcut tarımsal iliÅŸkilerin deÄŸiÅŸimine neden olacaktır. Kısa tedarik zincirleri ile alternatif perakende altyapısının kurulması, uluslararası ticaret anlaÅŸmalarının ve ihracata yönelik oluÅŸturulan tarım ve gıda politikalarının deÄŸiÅŸmesine neden olacaktır. Alternatif tarımsal yöntemler, saÄŸlıklı, güvenilir ve besleyici gıdaya herkesin ulaÅŸabilmesini garanti eden bir söylem geliÅŸtirerek, endüstriyel tarımın meydana getirdiÄŸi saÄŸlıksız ama ucuz gıdaya herkese ulaşım söylemi deÄŸiÅŸime uÄŸrayacaktır. Endüstriyel tarıma alternatif üretim biçimlerinin yaygınlaÅŸmasını saÄŸlayan ön açıcı bilimsel araÅŸtırmaların yapılması ve bu araÅŸtırmaların tarımsal araÅŸtırma gündemine dahil edilmesi, alternatif seçeneklerin teorik altyapısını güçlendirecektir. Üretimin kurumsallaÅŸmasını saÄŸlayacak iliÅŸkiler geliÅŸtirmek, kooperatiflerle, belediyelerle vb. kuruluÅŸlarla gıda üretimi açısından anlaÅŸmak, üretimin sürdürülebilirliÄŸi ve yaygınlaÅŸması açısından önemlidir. Bununla beraber yine tarımsal ürünlerin alımının kamu kuruluÅŸları ile yapılması güven oluÅŸturacak, üreticinin ve tüketicinin alternatif seçeneklere yönelmesini saÄŸlayacaktır. Tarımsal üretim ve tüketimin bu deÄŸiÅŸimi tarımsal süreçlere de yansıyacaktır. Alternatif üretime uygun tarımsal bilgi ve teknoloji deÄŸiÅŸim gösterecektir. Endüstriyel tarımın kilit unsurlarında meydana gelen bu deÄŸiÅŸimler, endüstriyel tarımın büyük ölçekli tarıma yönelik oluÅŸan üretim iliÅŸkilerinin ve üretim biçiminin egemenliÄŸini dönüÅŸtürecek ve baÅŸka bir tarımsal sistemi mümkün kılacaktır.

 

Kaynaklar: