Küresel İklim Değişiklerinin Meyve Yetiştiriciliği Üzerine Etkileri

İnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların, doğal sera gazlarının etkisini arttırması sonucunda, yerküre yüzeyinde ortalama sıcaklığın yükselmesi ve meydana gelen iklim değişiklikleri küresel ısınma olarak ifade edilmektedir.

İnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların, doğal sera gazlarının etkisini arttırması sonucunda, yerküre yüzeyinde ortalama sıcaklığın yükselmesi ve meydana gelen iklim değişiklikleri küresel ısınma olarak ifade edilmektedir (Dellal ve ark., 2011). Küresel iklim değişiklikleri ise sıcaklık artışı ve ilişkili etkilerin yanı sıra, atmosfer içerisindeki gaz halinde bulunan bileşenlerin kompozisyonundaki değişikliklerinde sonucudur. Dünyamızın ısısı düzenli olarak artmaktadır ve son 100 yıl içerisinde yeryüzünde sıcaklığın 0,7-0,8 °C civarında arttığı (Sağlam ve ark., 2008), 2100 yılına kadar 0,9-3,5°C arasında artacağı (Chakraborty ve ark., 2000) ve gerekli önlemlerin alınmaması durumunda ise sıcaklık artışının devam edeceği tahmin edilmektedir (Sağlam ve ark., 2008).

 

Türkiye sahip olduğu karmaşık iklim yapısından dolayı, küresel ısınmaya bağlı olarak görülebilecek iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek ülkelerden biri olarak görülmektedir (Öztürk, 2002; Kapluhan, 2013). Dünya çapında bölgesel iklim değişikliği modelleri dağılım aralığı ile oluşturulan iklim değişikliği sinyalleri; Akdeniz ve İç Anadolu Bölgelerinin, küresel değişime hassas bölgeler olabileceğini öne sürmektedir (Giorgi ve Lionello, 2008; Kapluhan, 2013). Ülkemizde yaz ve kış sıcaklıklarının artacağı, yağışların ve tarımsal üretimin azalacağı, denizlerimizdeki su seviyelerinin yükseleceği yönünde ciddi endişeler bulunmaktadır (Varol ve Ayaz, 2012).

Doğaya bağlı yapısı gereği, tarımsal faaliyetler iklim değişikliklerinden en çok etkilenen sektörlerden birisidir. Küresel ısınma ve iklim değişikliği etkilerinin en yoğun görüldüğü tarımsal faaliyet ise, çok yıllık bitkiler ani sıcaklık değişimlerinden daha çok etkilendiği için, meyvecilik faaliyetleridir. Son yıllarda sıklıkla görülen durumlardan en önemlileri ise meyve ağaçlarının kış dinlenme, çiçeklenme, tomurcuk oluşumu ve meyve döneminde meydana gelen ekstrem hava koşullarıdır (Şahin ve ark., 2015). 

Meyve türlerinin yetiştiriciliğinde dengeli çiçeklenme ve meyve tutumu ile yüksek ve kaliteli ürün eldesi için kış dinlenme döneminde, türlere göre değişmekle beraber farklı saatlerde soğuklanma ihtiyacına gereksinim duyulmaktadır (Şahin ve ark., 2015). Küresel ısınma genel olarak incelendiğinde kış döneminde hava sıcaklığını arttırma potansiyeline sahiptir ve öngörülen bu sıcaklık değişimlerinin, çoğu meyve türü, asma ve sert kabuklu meyve yetiştiriciliğinin yaygın olduğu bölgelerde olumsuz etkileri olacaktır (Webb ve ark., 2007; Campoy ve ark.,2011; Luedeling ve ark., 2011; Pope ve ark.,2014).

 

En çok yaz mevsiminde olmak üzere belirgin bir sıcaklık artışı tahmin edilmektedir (Giorgi ve Lionello, 2008). Kışın meydana gelecek sıcaklık artışı meyve türlerinde kış soğuklanma ihtiyacının sağlanması ve tomurcuk uyanması döneminde bazı sorunlar meydana getirirken, yaz aylarında çiçek tomurcuğu farklılaşması döneminde oluşacak sıcaklık artışları ise ikiz meyve oluşumu (Beppu ve Kataoka, 1999; Engin ve Ünal, 2004; İmrak ve Küden, 2012) gibi bazı sorunlara yol açmaktadır. 

Hava sıcaklıklarında ki ekstrem değişimler meyve türlerinin çiçeklenme dönemleri üzerine de olumsuz etki göstermektedir (Omoto ve Aono,1990; Guédonve ark., 2008; Legave ve ark., 2008). Çiçeklenme fenolojisinde meydana gelen değişimler, polinasyon ve meyve tutumunu etkileyeceği ve ilkbahar geç donlarına yakalanma riskini arttırarak üretimde sorunlara neden olabileceği belirtilmektedir (Zavalloni ve ark., 2004). Hesse bölgesinde küresel iklim değişikliğinin elma yetiştiriciliğine olan etkileri üzerinde yapılan bir çalışmada, 2031-2060 yılları arasında ağaçların 6-8 gün erken çiçeklenmeye başlayacağı ve çiçeklenme döneminde ilkbahar geç don riskinde önemli bir artış olacağı bildirilmiştir (Braun ve Müller, 2012). Ülkemizde ise kurak koşullara dayanıklı bir tür olmasına karşın zeytinin (Olea europa) küresel iklim değişiminden en fazla etkilenecek tarımsal ürünlerin başında geldiği ve bu nedenle zeytin yetiştiriciliğinde acil önlemlerin alınması gerektiği bildirilmiştir (Varol ve Ayaz, 2012). 

2015 yılında Ege bölgesinin farklı illerinde meydana gelen dolu yağışları özellikle ayva yetiştiriciliği yapılan bölgelerde hasat önü meyve dökümünü arttırmış ve meyveler üzerinde ciddi tahribatlar oluşturarak hem verimi hem de kaliteyi etkilemiştir. Bu nedenle oluşan fiyat düşüklüğü sonucunda üreticiler meyveleri hasat etmemiş ve ağaç üzerinde bırakmışlardır. 

 

Sıcaklık değişimi doğrudan fotosentezi etkilediğinden, sıcaklıklarda meydana gelen artış şekerler, organik asitler, antioksidan bileşiklerin sentezi ve sertlik gibi önemli kalite parametrelerini değiştirerek, ürünlerin hasat sonrası kalitesi üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilmektedir (Moretti ve ark., 2010). 

İklim değişikliğinin olası etkilerine daha iyi hazırlanmak için; daha düşük soğuklanma ihtiyacı olan ağaç çeşitlerini üretmeye, yetersiz kış soğukluğuyla başa çıkacak araçlar geliştirmeye ve ürünlerin sıcaklıklara verdiği tepkiyi daha iyi anlamak için çaba gösterilmesi gerektiğini bildirmiştir (Luedeling ve ark., 2011).

Sadece meyvecilikte değil doğaya bağlı yapısı gereği tüm tarımsal faaliyetler küresel iklim değişikliklerinden farklı oranlarda etkilenmektedir. Küresel iklim değişikliği senaryoları incelendiğinde, gelecekte bizleri ciddi tehlikelerin beklediği net bir şekilde görülmektedir. Çok uzağa gitmeden son 5 yıl içerisinde yaşanan ekstrem doğa olaylarını şöyle bir gözden geçirdiğimizde durumun ciddiyeti daha iyi anlaşılabilir. Birkaç örnek verecek olursak;            -İlkbahar geç donları ve dolu zararı nedeniyle bazı bölgelerde özellikle kirazda %100 meyve kayıpları gözlemlenmiş, hiç meyve alınamamıştır ve bu durum kiraz fiyatlarına da ciddi bir biçimde yansımıştır. - Ayva yetiştiriciliği yapılan alanlarda hasada yakın dönemde meydana gelen dolu yağışı sonucunda meyvelerde meydana gelen berelenmeler (Şekil 2.) bahçelerin çoğunda ciddi kalite sorunlarına yol açarak, üreticilerin hiç ekonomik gelir elde edememesi ile sonuçlanmıştır. Bunlara benzer örnekler sadece meyve türlerinde değil diğer tarımsal faaliyetlerde de oldukça çok görülmektedir. 

 

Küresel iklim değişikliklerini minimize edecek şekilde önlemler alınması, sürdürülebilir ve doğaya dost üretim yapılması için gerekli adımların atılması,  hem bizler hem de gelecek nesiller için önem arz etmektedir. 

 

Kaynaklar

Anonymus, 2015. http://thefederalist.com/2015/03/26/the-campaign-to-make-you-care-about-climate-change-is-failing-miserably/

Beppu, K., Kataoka, I. 1999. High Temperature Rather Than Drought Stress is Responsible for the Occurance of Double Pistil in ‘Satohishiki’ Sweet Cherry. Scientia Hort., 81:125-134. 

Braun, P., Müller, M. 2012. Effectsof Climate Change on Fruit Production in the State of Hesse. INKLIM Module II plus, Abstract of final report.

Campoy, J. A., Ruiz, D., Egea, J. 2011. Dormancy in Temperate Fruit Treesin a Global Warming Context: A Review. SciHortic (Amst) 130(2):357– 372. 

Chakraborty, S.,Tiedemann, A. V., Teng, P. S. 2000. Climate Change: Potential İmpacton Plant Diseases. Environmental Pollution. 108(3):317-326.

Dellal, İ., McCarl, B. A., Butt, T. 2011. The Economic Assessment of Climate Change on Turkish Agriculture. Journal of Environmental Protection and Ecology. 12(1):376-385.

Engin, H., ve Ünal, A. 2004. Kirazlarda Çift Meyve Oluşumuna Su Eksikliğinin Etkileri.Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 41(2):19-28.

Giorgi, F.,&Lionello, P. 2008. Climate Change Projections for the Mediterranean Region. Global and Planetary Change.63(2):90-104.

Guédon, Y.,Legave, J. M. 2008. Analyzingthe Time-Course Variation of Apple and Pear Tree Dates of Flowering Stages in the Global Warming Context. Ecological Modelling.219(1):189-199.

İmrak, B., Küden, A. 2012. Bazı Kiraz Çeşitlerinin Subtropik İklim Koşullarındaki Çoklu Dişi Organ Oluşumu Sorununun Çözümüne İlişkin Araştırmalar.Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. 28(5):62-71.

Kapluhan, E. 2013. Türkiye’de Kuraklık ve Kuraklığın Tarıma Etkisi.Marmara Coğrafya Dergisi. 27: 487-510.

Legave, J. M.,Farrera, I., Almeras, T., Calleja, M. 2008. Selecting Models of Apple Flowering Time and Understanding How Global Warming Has Had an İmpacton This Trait. Journal of Horticultural Science and Biotechnology. 83(1):76-84.

Luedeling, E.,Girvetz, E. H., Semenov, M. A., Brown, P. H. 2011. Climate Change Affects Winter Chill for Temperate Fruit and NutTrees. PLoSOne, 6(5), e20155.

Moretti, C. L.,Mattos, L. M., Calbo, A. G., Sargent, S. A. 2010. Climate Changes and Potential İmpacts on Post harvest Quality of Fruit and Vegetable Crops: A Review. Food Research International,.43(7):1824-1832.

Omoto Y., Aono Y. 1990. Estimationof Change İn Blooming Dates of Cherry Flowerby Urban Warming. Journal of Agricultural Meteorology.46:123–129.

Öztürk, K. 2002. Küresel İklim Değişikliği ve Türkiye’ye Olası Etkileri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. 22(1).

Pope, K. S.,Dose, V., Da Silva, D., Brown, P. H., &DeJong, T. M. 2014. Nut Crop Yield Records Show That Budbreak-Based Chilling Requirements May Not Reflect Yield Decline Chill Thre sholds. International journal of biometeorology. 59(6):707-715.

Sağlam, N. E., Düzgüneş, E., & Balık, İ. 2008. Küresel Isınma ve İklim Değişikliği. Ege Universty Journal of Fisheries and Aquatic Sciences.25:89-94.

Şahin, M., Topal, E., Özsoy, N., Altunoğlu, E. 2015. İklim Değişikliğinin Meyvecilik ve Arıcılık Üzerine Etkileri. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi 6 (Özel Sayı 2): 147-154.

Varol, N., Ayaz, M. 2012. Küresel İklim Değişikliği ve Zeytincilik.Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 5(1):11-13.

Webb, L. B.,Whetton, P. H., &Barlow, E. W. R. 2007. Modelled İmpact of Future Climate Change on The Phenology of Wine grapesin Australia. Australian Journal of Grape and Wine Research13(3):165-175.

Zavalloni, C., Andresen, J. A., Winkler, J. A., Flore, J. A., Black, J. R., &Beedy, T. L. 2004. The Pileus Project: Climatic İmpact son Sour Cherry Productionin the Great Lakes Regionin Past and Projected Future Time Frames. VII International Symposium on Modelling in Fruit Research and Orchard Management.707:(pp. 101-108).