Coğrafi İşaretin Önemi
Gittikçe küreselleşen üretim sistemleri, gıda mamulleri başta olmak üzere bir takım ürünleri tek tipleştirmektedir. Gerek iç gerek ise dış ticarette tüketiciler, gıda maddelerinin kökenine ve duyusal özelliklerine giderek daha çok önem vermekte, coğrafi kökeni belli olan, özgünlüğü sertifikalanmış ürünleri, giderek daha fazla talep etmektedir. Her ne kadar sertifikalanan lezzet değil, ürünün coğrafi yeri ve üretim biçimi olsa da, bu işaretleme tüketiciye bir güven vermektedir. Coğrafi işaret alan ürünler piyasadaki benzerlerine karşı diğer bir ifadeyle “haksız rekabete” karşı koruma altında olmaktadır. Bu konuda en gelişmiş mevzuat kuşkusuz AB’de bulunmaktadır. AB’nin mevcut kalite programları, ürün isimlerini yanlış kullanım ve taklitten korur, ayrıca tüketicileri ürünlerin kendine has özellikleri konusunda bilgilendirir. Coğrafi işaretleme, sürdürülebilir kırsal gelişime çok önemli katkıda bulunmaktadır. Coğrafi işaretlemeye sahip olan yerler, üreticiler ve ürünler değerlenir, yerel bitki türleri muhafaza edilir, iş fırsatları yaratılır, kırsal çeşitlilik ve toplumsal birlik desteklenir. Coğrafi işaret ile birlikte ürünün kaynaklandığı coğrafi yerin bizzat reklamını yaparak kırsal ve kültürel turizmi desteklenir. Fransa, İtalya, İspanya gibi ülkeler örnek alınarak gastroturizmde başarı hikâyeleri yakalanabilir.
.jpg)
Coğrafi İşaretlerin Ülkemizdeki Durumu
Coğrafi işaretler tam 20 sene önce mevzuatımızda tanımlanmıştır [1]. Bu mevzuatın amacı [2] “Özellikleri bir yöreden, bilgi ve beceriden (know-how) kaynaklanan bir coğrafi adı, sahte ve taklitlerine karşı koruyarak: Tarımsal üretimde çeşitliliği teşvik etmek, öz varlığı korumak ve kırsal kalkınmayı sağlamak, çiftçi gelirlerini yükseltmek, özgün ürünleri geliştirmek, tüketicileri ürünlerin kökeni ile ilgili bilgilendirmek, kırsal nüfusu yerinde tutmayı sağlamaktır.” Bu mevzuata göre, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretler coğrafi işaret olarak tanımlanır. Coğrafi işaretler, menşe adı ve mahreç işareti olarak ikiye ayrılmıştır. Bir ürünün coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan, bölge veya çok özel durumlarda ülkeden kaynaklanması, tüm veya esas nitelik veya özellikleri bu yöre, alan veya bölgeye özgü doğa ve beşeri unsurlardan kaynaklanması: üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tümüyle bu yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması durumunda "menşe adını" belirtir. Bir ürünün coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan veya bölgeden kaynaklanması; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle bu yöre, alan veya bölge ile özdeşleşmiş olması, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş yöre, alan veya bölge sınırları içinde yapılması, durumunda "mahreç işareti" göstergesini belirtir. AB’ye entegrasyon sürecinde kuşkusuz mevzuatımızı AB’ye uyumlu hale getirmeli [3] ve en yakın zamanda ilgili fikri mülkiyet hakları konusunda değişikliklere gidilmelidir. Türk Patent Enstitüsü’ne 81 menşe 99 mahreç işareti olmak üzere toplam 180 tescil verilmiştir (tablo 1 ve 2).
.jpg)
Bunların 57’si tarımsal ürünler ve 125’i gıda ürünleri ve yerel yemekler olmak üzere toplam tescil için yapılan başvuru sayısı 204’dür (Tablo 3) [4].
.jpg)
Coğrafi İşaretlerin Avrupa Birliği’ndeki ve Uluslararası Platformdaki Önemi
Avrupa politikaları çerçevesinde, üreticiler, belirli tarım ürünleri ve gıda maddelerinin isimlerini üç ayrı program kapsamında kaydettirebilir ve koruma altına alabilir. AB Köken ve Kayıt Veri Bankası’nda 1274 coğrafi işaret mevcuttur. AB’deki coğrafi ürün piyasasının 75 milyar avro olduğu tahmin edilmektedir [5]. Bu meblağ tartışmaya açık olmakla birlikte, yadsınamayacak olan şey tüketicilerin coğrafi ürünlere talebinin giderek artmasıdır. Coğrafi işaretli ürünler, kalkınma aracı olarak kullanılmaktadır. AB'de coğrafi işaret tescilli ürün, eşdeğerine göre 2,23 kat pahalıya satılmaktadır [6]. Bununla beraber, üreticiler tarafından da ürünlerini koruma altına almak çok büyük bir katma değerdir.
.jpg)
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü [7] idaresi altında olan 1883 Paris Sözleşmesi [8] ve 1958’de imzalanan Menşe Adlarının Korunması ve Uluslararası Tescili İçin Lizbon Anlaşması [9] gibi bir kaç antlaşma uluslararası platformda coğrafi işaretlerin korunmasına ilişkin maddeler içermektedir. Günümüzde ise Dünya Ticaret Örgütü nezdinde, “Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşması [10] veya ABD ile AB ile imzalanacak olan serbest ticaret anlaşmasında [11] coğrafi işaretler konusu büyük ihtilaflar içermektedir. Bu noktadaki ana ihtilaf konusu, Avrupa’daki ülkelerin yöresel ürünlerini ABD’ye karşı korumak istemesidir [12].
Coğrafi İşaretlerin Ülkemiz Açısından Önemi Artmaktadır
Zengin floraya, gelenek ve beşeri kaynaklara sahip olan ülkemizde, coğrafi işaretler bakımından son derece şanslı olduğumuzu söylemeliyiz. Ancak ne yazık ki yurt dışında tescili ürünümüz çok azdır. AB ile yıllık 7 Milyar avroluk tarım ve gıda ürünü ticaretimiz mevcuttur. Ancak, Avrupa’da şu an itibariyle koruma altına aldığımız sadece bir tane ürün bulunmaktadır. Bu bakımdan “Antep/Gaziantep baklavası”, tam bir başarı hikâyesidir. 2013 yılı sonu itibariyle, dört senelik uzun bir prosedür sonrasında, Gaziantep Sanayi Odası’nın girişimleri sonucunda, “Gaziantep Baklavası”, korunmuş coğrafi gösterge (PGI) olarak tescillenmiştir. Böylelikle, Antep baklavası sadece Türkiye’de değil, Avrupa’da da koruma altında alınmıştır [13]. İlerleyen zamanda, Aydın inciri, Afyon inciri, Afyon pastırması, Malatya kayısısı’ da koruma altına alınacaktır [14].
KAYNAKLAR:
1. 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye İlişkin Uygulama Yönetmeliği
2. Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜCİTA), Gaziantep Semineri, 10 Nisan 2015
3. AB mevzuatı ile kastedilen 21 Kasım 2012 tarihli 2012/1151/EC numaralı tarım ve gıda ürünlerinin kalite sistemlerinin uygulanması hakkındaki tüzük (20/03/2006 tarih ve 2006/510/EC sayılı Tarım ve Gıda Ürünlerinde Menşe Adı ve Coğrafi İşaretlerin Korunmasına İlişkin Konsey ve 14/12/2006 tarih ve 2006/1898/EC sayılıKomisyon tüzüklerinin yerine geçmiştir)
4. http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/geographicalRegisteredList/
5. Tanguy CHEVER, Christian RENAULT, Séverine RENAULT, Violaine ROMIEU, Value of production of agricultural products and foodstuffs, wines, aromatised wines and spirits protected by a geographical indication (GI), Ekim 2012 http://ec.europa.eu/agriculture/external-studies/2012/value-gi/final-report_en.pdf
6. Prof. Dr. Habip ASAN, Dünya’da ve Türkiye'de Coğrafi İşaretlerde Son Gelişmeler' Konulu Panelin Açılışında Konuşması, 18.05.2015
7. The World Intellectual Property Organization (ing.)- L ́Organisation Mondiale de la Propriété Intellectuelle (fr.)
8. Paris Convention for the Protection of Industrial Property (ing.) Convention de Paris sur la protection de la propriété intellectuelle (fr.)
9. Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and their International Registration (ing.) Arrangement de Lisbonne concernant la protection des appellations d'origine et leur enregistrement international (fr.)
10. The Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS) Accord sur les aspects des droits de propriété intellectuelle qui touchent au commerce (fr.)
11. Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP)
12. Figaro, Traité Transatlantique: deux ministres s'engagent à protéger nos terroirs, 04.03.2015 http://www.lefigaro.fr/vox/politique/2015/03/04/31001-20150304ARTFIG00371-traite-transatlantique-deux-ministres-s-engagent-a-proteger-nos-terroirs.php13 18 Aralık 2013 tarihli 1399/2013 numaralı AB Komisyonu Kararı (the register of protected designations of origin and protected geographical indications [Antep Baklavası/Gaziantep Baklavası (PGI) 14 Bu başvurular son iki yıl içinde yapılmıştır.
13. 18 Aralık 2013 tarihli 1399/2013 numaralı AB Komisyonu Kararı (the register of protected designations of origin and protected geographical indications [Antep Baklavası/Gaziantep Baklavası (PGI)
14. Bu başvurular son iki yıl içinde yapılmıştır.
18 Aralık 2013 tarihli 1399/2013 numaralı AB Komis
yonu Kararı (the register of protected designations
of
origin and protected geographical indications [Ante
p Baklavası/Gaziantep Baklavası (PGI)
14
Bu başvurular son iki yıl içinde yapılmıştır.
18 Aralık 2013 tarihli 1399/2013 numaralı AB Komis
yonu Kararı (the register of protected designations
of
origin and protected geographical indications [Ante
p Baklavası/Gaziantep Baklavası (PGI)
14
Bu başvurular son iki yıl içinde yapılmıştır.
18 Aralık 2013 tarihli 1399/2013 numaralı AB Komis
yonu Kararı (the register of protected designations
of
origin and protected geographical indications [Ante
p Baklavası/Gaziantep Baklavası (PGI)
14
Bu başvurular son iki yıl içinde yapılmıştır.
YORUMLAR
Bu sayfalarda yer alan okur yorumları kişilerin kendi görüşleridir. Yazılanlardan www.apelasyon.com sorumlu tutulamaz.
Apelasyon RSS
Sanal Yazılım Ltd.