Asmalarda Fungal Gövde Hastalıkları

Asmalarda fungal etmenlerden kaynaklanan gövde hastalıkları, son yıllarda ülkemiz bağlarında önemli bir sorun haline gelmeye başlamıştır.

Giriş:

Asmalarda fungal etmenlerden kaynaklanan gövde hastalıkları, son yıllarda ülkemiz bağlarında önemli bir sorun haline gelmeye başlamıştır. Bunlardan birçoğu, fidan dikimini takip eden ilk yıllarda varlığı fark edilememekte ve asmanın verime yattığı yıllarda aniden ortaya çıkmaktadır. Bazıları ise enfeksiyonların yoğunluk ve şiddetine göre asma fidanı dikiminden birkaç ay sonra görülmekte ve fidanların kuruyarak ölmesine yol açmaktadır. Bu hastalıkların asıl nedeni mantarlar (funguslar) olup, anaç ve kalemlerde sinsi ve yavaş bir şeklide ilerlemeleri nedeniyle bu hastalıklar asma çoğaltım materyalleri (anaç, kalem, bulaşık fidanlar vs.) aracılığıyla geniş alanlara yayılmaktadırlar. Ana hatları ile mantar kaynaklı asma gövde hastalıkları ve bunlara yol açan etmenler çizelge 1’de gruplandırılmaktadır.

 

Çizelge 1. Asma fungal gövde hastalıkları ve bu hastalıklara neden olan fungus (mantar) türleri

Hastalığın Yaygın Adı		Hastalığa Neden Olan Mantar Türleri
		Phaeomoniella chlamydospora
ESCA Sendromu		Phaeoacremonium spp.
(KAV Hastalığı)		Cadophora luteo-olivacea
		Fomitiporia spp.
		Bazı Basidiomycetes türleri
		Botryosphaeria spp.
		Diplodia spp.
KANGREN Hastalığı		Dothiorella spp.
(Canker - Lokal Dal Kurumaları)		Lasiodiplodia spp.
		Phaeobotryosphaeria porosa
		Diaporthe spp.
		Phomopsis spp.
Geriye Ölüm Hastalığı		Eutypa lata
(Dieback)		Eutypella spp.
		Campylocarpon spp.
Siyah Bacak Hastalığı		Cylindrocarpon spp.
(Black Foot)		Cylindrocladiella spp.
		Ilyonectria spp.

Bu çizelgede var olan hastalıklar ve bunlara neden olan türler tek başına bir asmayı hastalandırabildikleri gibi, bunlardan birkaçı aynı asmada var olabilirler. Örneğin 4-5 yaşlarındaki bir asma yalnızca siyah bacak hastalığından dolayı kuruyabildiği, bu asma aynı zamanda kangren ve siyah bacak hastalığı etmenlerinin bir arada bulunmasından dolayı da kuruyabilmektedir.

Asma gövde hastalıkları üzerine ülkemizde yapılan çalışmalar henüz başlangıç düzeyindedir. Türkiye’de kav hastalığının varlığı ilk kez 1942 yılında İyriboz tarafından rapor edilmiş ve daha sonra bu hastalığa neden olan etmenlerin yaygınlığı ve etiyolojisi üzerine bazı araştırmalar yürütülmüştür (Üzümeri, 1947; Köklü ve ark., 1998; Arı, 2000). Yakın zamanda ise Bornova Zirai Mücadele Enstitüsü, mikoloji laboratuvarı tarafından hastalığın moleküler biyoloji yöntemleriyle teşhisi ve mücadelesi üzerine araştırmalar başlatılmış ve bu konuda bir doktora tezi tamamlanmıştır (Poyraz, 2012). Bunun yanında Kav hastalığına neden olan türlerden bazılarının (Phaeoacremonium scolyti) ülkemizdeki varlığı ve teşhisi, Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü tarafından yapılmıştır (Özben ve ark., 2012). Diğer taraftan ülkemizde kangren hastalığına neden olan türlerden dört tanesi (Botryosphaeria dothidea, Diplodia seriata, Lasiodiplodia theobromae ve Neofusicoccum parvum), Manisa Bağcılık Araştırma İstasyonu tarafından teşhis edilmiş ve ülkemizdeki varlığı rapor edilmiştir. Yine Diaporthe neoviticola ve Campylocarpon fasciculare (Siyah bacak hastalığı) türlerinin neden olduğu hastalıklar, ülkemizde rapor edilen diğer asma gövde hastalıklarındandır (Akgül ve ark. 2014  a, b ve c). Bundan başka yine istasyonumuz ile İzmir Ticaret Borsası’nın ortak yürüttüğü bir projede, Manisa ve İzmir illerindeki Sultani Çekirdeksiz bağlarında fungal gövde hastalıklarının durumu araştırılmıştır (Akgül ve ark., 2013). Bu derlemede söz konusu hastalıkları tanıtıcı ve mücadele yöntemleri anlatılmaya çalışılmıştır.