Dondurma, Yaz Aylarının Vazgeçilmezi
Sadece çocukların değil yetişkinlerin de vazgeçemediği hafif ve çok lezzetli bir tatlı ve mutluluk kaynağıdır.
Sadece çocukların değil yetişkinlerin de vazgeçemediği hafif ve çok lezzetli bir tatlı ve mutluluk kaynağıdır. Sizi bilmem ama, dondurma beni çocukluğumdaki o masum soruyu aklıma getirir: ‘sade mi, karışık mı?’
Geçtiğimiz ayda bir gazetede yer alan bir haber, zaten yıllardır ilgi duyduğum tam bu alanda, aşağıdaki yazıyı yazmama neden oldu.1,2 Haberin başlığı şöyleydi:
“2'nci Uluslararası Dondurma Kültür ve Sanat Festivali, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi'nin aralarında bir yerel firmanın da bulunduğu dondurma firmalarıyla organize ettiği, 2 ton ağırlığındaki 'Dünyanın en büyük dondurma topu' rekoruyla başladı.”
Haber içeriği; “Dünya Erkek Rekorları kapsamında (demek ki böyle bir rekor tanımı varmış!) festivale katılan dondurma firmalarınca yapılan 2 ton ağırlığında, 171 santimetre çapında 'Dünyanın en büyük dondurma topu' rekoru denemesi yapıldı. Vinç yardımıyla kamyondan çıkarılan 2 tonluk külah dondurma, Dünya Erkek Rekorları Rekor Tescil Kurulu Başkanı Prof. Dr. Orhan Kural tarafından tescillendi. Rekorun kırılmasıyla birlikte dev dondurma, satırlarla kesilip külahlara konularak festivale katılanlara ikram edildi …” diye devam ediyordu.
Dondurma ile ilgili olarak Tarım ve Köy işleri Bakanlığı (TKB) ve Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) yayımlanmış mevzuatları mevcuttur.
TKB tarafından yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği altında bu konuda iki mevzuat göze çarpmaktadır3,
1- Yenilebilir Buzlu Ürünler Tebliği,
2- Dondurma Tebliği.
Yenilebilir Buzlu Ürünler Tebliğinde “Sütlü buz ürünleri: Süt ve/veya süt ürünleri, içme suyu, şeker, süt proteinleri, süt yağı ve/veya bitkisel yağ ve/veya yumurta yağı ile gerektiğinde izin verilen katkı maddeleri, aroma ve çeşni maddeleri gibi bileşenleri içeren ürünü, ifade eder” denilmekte.
Dondurma tebliğinde ise “Dondurma karışımı: İçerisinde tat ve çeşidine göre, süt ve/veya süt ürünlerini, içme suyu, şeker ve izin verilen katkı maddelerini bulunduran, istenildiğinde salep, yumurta ve/veya yumurta ürünleri, aroma maddeleri ve çeşni maddeleri gibi bileşenleri içeren, henüz dondurulmamış haldeki karışım ürününü, ifade eder” denilmektedir.
Yaz sıcaklarının çekilmez ve bunaltıcı olduğu günlerdeyiz. Gencinden yaşlısına vazgeçilmez bir tat olan dondurmanın tarihine bir göz atalım.
Dondurmanın tarihçesine ilişkin kesin bir bilgi yoktur ancak besleyici bir özelliği de olan dondurmanın geçmişi, Romalılar, Çinliler ve Mısırlılar tarafından yapıldığı rivayet edilmekle birlikte kökeninin, ilk olarak soğuk hava depoları yapımında uzmanlaşmış Persler tarafından yapıldığı sanılmaktadır.
Dondurma yapmak için İran'da Persler dağların yüksek yamaçlarına çukurlar kazarak kar topluyor, topladıkları karları; süt, kaymak, bal, şurup, şerbet, çeşitli baharatlar ve diğer tatlandırıcılarla harmanlayarak tekrar kara gömüyorlardı. Burada haftalarca bekleterek bir çeşit dondurma elde ediyorlardı. Daha sonra bu karışımı şehrin kar ve buz ihtiyacını karşılamak için inşa ettikleri Yahçal adı verilen soğuk hava depolarında yaz boyu saklıyorlardı. Günümüz dondurma formatına pek benzemese de dondurmaya en yakın yiyecek buydu4.
Asur ve Mısırlılara ait kabartmalarda dondurmaya benzeyen yiyeceklerin var olduğu belirlenmiştir. Bunun yanında "dondurulmuş Şerbet’in ilk defa Çinliler tarafından yapıldığı, daha sonra Arabistan, İran ve Anadolu'ya geçtiği, 13. yüzyılda ise Çin'i ziyaret eden Marco Polo tarafından bu yiyeceğin Venedik'e götürülerek buradan da Avrupa'ya (Fransa, Almanya, İngiltere vs.) yayıldığı tahmin edilmektedir. 16. yüzyılın başlarında ise İtalya'da "water ice" adı verilen bir çeşit dondurmanın yapıldığı belirtilmiştir.
Benzer şekilde Büyük İskender’in Asya seferi sırasında sık sık dondurulmuş bal, meyve suyu ve süt karışımı tükettiği, Roma İmparatoru Neron’un ise kar, şarap, meyve suyu ve bal ile hazırlanan karışımlar tükettiği yazılı belgelerde yer almaktadır.
Dondurma Amerika'ya 1800'lü yılların ortasında, İngiliz Kolonileri aracılığı ile ulaşmıştır.
